Jaki PIT dla jednoosobowej działalności gospodarczej?

Jednoosobowa działalność gospodarcza (JDG) to jedna z najczęściej wybieranych form prowadzenia biznesu w Polsce. Jej popularność wynika z uproszczonych procedur rejestracyjnych, niskich kosztów początkowych oraz możliwości samodzielnego zarządzania. Jednak z prowadzeniem działalności wiąże się też obowiązek wyboru formy opodatkowania, który ma bezpośredni wpływ na wysokość obciążeń fiskalnych, sposób prowadzenia dokumentacji księgowej, a także dostępność ulg podatkowych.

Przedsiębiorcy mają do dyspozycji trzy główne formy opodatkowania: skalę podatkową, podatek liniowy oraz ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Wybór odpowiedniej formy powinien być poprzedzony analizą charakteru działalności, przewidywanych dochodów i kosztów oraz preferencji dotyczących rozliczeń z urzędem skarbowym.

W tym artykule wyjaśniamy, czym się różnią i jak wybrać najkorzystniejszą formę PIT dla swojej działalności

1. Skala podatkowa (zasady ogólne)

Skala podatkowa to najbardziej uniwersalna forma opodatkowania, która obowiązuje niejako „z automatu”, jeśli przedsiębiorca nie zadeklaruje innego sposobu rozliczania. Dochód opodatkowany jest według progresywnych stawek:

• 12% dla dochodu do 120 000 zł rocznie,
• 32% od nadwyżki ponad 120 000 zł.

Dodatkowo obowiązuje kwota wolna od podatku – wynosi ona nadal 30 000 zł. W praktyce oznacza to, że przy dochodzie do tej wysokości przedsiębiorca nie płaci podatku PIT w ogóle.

Zalety skali podatkowej:

• Możliwość rozliczania się wspólnie z małżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca dziecko – co bywa szczególnie korzystne, jeśli jedna ze stron ma niskie dochody lub ich brak.
• Dostęp do licznych ulg i odliczeń, takich jak ulga na dzieci, ulga rehabilitacyjna, termomodernizacyjna, internetowa czy ulgi prorozwojowe (np. na robotyzację, badania i rozwój).
• Rozliczanie kosztów uzyskania przychodu, co pozwala na realne obniżenie podstawy opodatkowania.

Wady skali podatkowej:

• Wyższa efektywna stawka podatkowa po przekroczeniu progu 120 000 zł – może oznaczać istotny wzrost obciążeń.
• Wymóg prowadzenia księgi przychodów i rozchodów (KPiR) lub pełnej księgowości przy przekroczeniu określonych progów przychodów.

Osoby rozliczające się na zasadach ogólnych składają PIT-36. 

2. Podatek liniowy – 19%

Podatek liniowy to atrakcyjna opcja dla przedsiębiorców osiągających wysokie dochody, którzy nie korzystają z ulg ani nie potrzebują wspólnego rozliczenia z małżonkiem. Niezależnie od wysokości dochodu, stawka podatku wynosi 19%.

Kiedy opłaca się podatek liniowy?

Zwykle jest korzystny przy dochodach przekraczających ok. 120–150 tys. zł rocznie, kiedy wejście w drugi próg skali podatkowej (32%) staje się nieuniknione, a jednocześnie przedsiębiorca nie może lub nie chce korzystać z ulg podatkowych.

Zalety podatku liniowego:

• Stała, stosunkowo niska stawka 19%, niezależna od poziomu dochodu.
• Możliwość rozliczania kosztów uzyskania przychodu, podobnie jak przy skali podatkowej.
• Przejrzystość i przewidywalność wysokości podatku, co ułatwia planowanie finansowe.

Wady podatku liniowego:

• Brak prawa do kwoty wolnej od podatku – podatek płaci się od pierwszej złotówki zysku.
• Brak możliwości wspólnego rozliczenia z małżonkiem lub jako samotny rodzic.
• Brak dostępu do większości ulg podatkowych, co może być niekorzystne dla osób wychowujących dzieci czy inwestujących w rozwój ekologiczny.

Przedsiębiorcy rozliczający się podatkiem liniowym składają zeznanie podatkowe PIT-36L.

3. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

Ryczałt to uproszczona forma opodatkowania, w której przedsiębiorca płaci podatek od przychodu (bez pomniejszania o koszty). Stawka zależy od rodzaju działalności i wynosi od 2% do 17%. Przykładowo:

• 8,5% dla większości usług,
• 10% w zakresie kupna i sprzedaży nieruchomości na własny rachunek,
• 17% dla wolnych zawodów np. prawników, doradców podatkowych, lekarzy,
• 5,5% dla działalności wytwórczej,
• 3% dla działalności gastronomicznej,

Zalety ryczałtu:

• Bardzo uproszczona księgowość – przedsiębiorca prowadzi wyłącznie ewidencję przychodów, bez dokumentowania kosztów.
• Niska efektywna stawka podatkowa w przypadku działalności o niskich kosztach.
• Brak obowiązku sporządzania KPiR, co obniża koszty obsługi księgowej.
• Atrakcyjne dla freelancerów, usług IT, najmu.

Wady ryczałtu:

• Brak możliwości odliczania kosztów uzyskania przychodu, co może być niekorzystne dla przedsiębiorstw z dużymi wydatkami (np. logistyka, produkcja).
• Brak prawa do ulg podatkowych, kwoty wolnej, czy wspólnego rozliczenia z małżonkiem.
• Ograniczenia branżowe – nie każdy rodzaj działalności kwalifikuje się do ryczałtu (konieczna analiza PKWiU i ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym).

Przedsiębiorcy rozliczający się według ryczałtu ewidencjonowanego składają zeznanie podatkowe PIT-28. 

Jak wybrać najlepszą formę PIT?

Wybór formy opodatkowania powinien być przemyślany i dopasowany do indywidualnej sytuacji przedsiębiorcy. Pod uwagę należy wziąć kilka kluczowych czynników:

1. Wysokość przychodów i koszty działalności

• Jeśli koszty są wysokie, lepsze będą zasady ogólne lub podatek liniowy – pozwalają one na ich odliczenie.
• Przy niskich kosztach warto rozważyć ryczałt – prostszy w prowadzeniu i często korzystny finansowo.

2. Uprawnienia do ulg podatkowych

Przedsiębiorcy wychowujący dzieci, korzystający z ulg rehabilitacyjnych, inwestujący w termomodernizację lub prowadzący działalność prorozwojową powinni rozważyć skalę podatkową.

3. Wspólne rozliczenie z małżonkiem

Dostępne na zasadach ogólnych. W przypadku dużej różnicy dochodów między małżonkami może dawać znaczące oszczędności.

4. Prostota rozliczeń

Dla osób ceniących minimum formalności – ryczałt jest najprostszą formą prowadzenia ewidencji.

5. Rodzaj działalności gospodarczej

• Nie każda branża może korzystać z ryczałtu – wykluczone są niektóre działalności. 

Zmiany formy opodatkowania można dokonać do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu rozpoczęcia działalności albo do 20 stycznia nowego roku podatkowego, składając odpowiednie oświadczenie do urzędu skarbowego lub przez CEIDG.

Formy opodatkowania a składki ZUS i zdrowotna

W 2025 roku wciąż obowiązują przepisy wprowadzone przez Polski Ład, które zmieniły sposób naliczania składki zdrowotnej:

• Na skali podatkowej – składka zdrowotna wynosi 9% od dochodu, ale nie można jej odliczyć od podatku.
• Przy podatku liniowym – 4,9% dochodu, z możliwością częściowego odliczenia.
• Przy ryczałcie:
  -    60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia dla przychodu niższego niż 60 tys. zł. 
  -    100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia dla przychodów niższych niż 300 000 zł. 
  -    180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia dla przychodów wyższych niż 300 000 zł.

Wybór formy opodatkowania wpływa więc również na wysokość składek ZUS i zdrowotnej, co należy uwzględnić w kalkulacji obciążeń.

Podsumowanie

Przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą mają trzy główne formy opodatkowania do wyboru: skalę podatkową, podatek liniowy i ryczałt ewidencjonowany. Każda z nich ma swoje wady i zalety, a najlepszy wybór zależy od:

• wysokości przychodów i kosztów,
• dostępności ulg,
• sytuacji rodzinnej,
• preferencji co do prostoty księgowości,
• rodzaju prowadzonej działalności.

Nie ma jednej, uniwersalnie najlepszej formy – warto przeanalizować swoją sytuację lub skonsultować się z biurem rachunkowym lub doradcą podatkowym. Profesjonalna analiza może pomóc uniknąć błędów i zoptymalizować wysokość płaconego podatku.

Podstawa prawna: 

• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2025 r. poz. 163 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. z 2024 r. poz. 776 z późn. zm.).

r.pr. Karina Wilk – Łyszczarz - radca prawny przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Rzeszowie, wykładowca prawa w Akademii Ekonomiczno-Humanistycznej w Warszawie, właścicielka kancelarii prawnej specjalizującej się w obsłudze prawnej przedsiębiorców. Posiada ponad 7-letnie doświadczenie zawodowe, które zdobywała pracując jako in-house w korporacjach i warszawskich kancelariach. Prowadzi wykłady, szkolenia, webinary z zakresu aspektów prawnych prowadzenia działalności gospodarczej, w tym kwestii dotyczących ulg podatkowych przysługujących przedsiębiorcom.

Od wielu lat przeprowadza audyty prawne przedsiębiorstw, wdraża RODO, sporządza kompletną dokumentację prawną (w tym pracowniczą) dla klientów. Jednocześnie wspiera firmy i spółki w prowadzeniu działalności gospodarczej w Internecie.